W książce „Dotrzeć do dziecka z autyzmem” autorzy szczegółowo opisali niemal wszystkie zagadnienia związane z autyzmem. Książka stanowi nową podbudowę teoretyczną poruszając m.in. zagadnienia takie jak: ekspertyzy i sposoby terapii, radzenie sobie z trudnymi objawami, rodzina i rodzeństwo, małżeństwo na tle problemów z ASD, mity związane z autyzmem, błędne diagnozowanie itp. Jednak głównym celem jaki przyświecał badaczom jest opisanie zastosowania modelu DIR/Floortime, ponieważ został uznany, jak twierdzą autorzy w raporcie Educating Children with Autism, opracowanym przez Narodową Akademię Nauk Stanów Zjednoczonych (National Academy of Sciences – NAS), mianem jednego z najważniejszych kompleksowych modeli terapii, popartych aktualnymi badaniami naukowymi.
W przeszłości dominowały dwa główne modele terapii autyzmu. Jeden z nich, model behawioralny, miał na celu zmianę powierzchownych zachowań i objawów takich jak agresja i nieposłuszeństwo. Mimo, że początkowo taki model terapii wydawał się skuteczny, najnowsze badania pokazują, że dzieci leczone zgodnie z nim osiągają jedynie bardzo skromne postępy w nauce i niewielkie lub żadne korzyści społeczne i emocjonalne [Greenspan, Wieder, 2014 (Smith, 2000; Shea, 2004)]. Oprócz tego model ten w niedostatecznym stopniu bierze pod uwagę indywidualne sposoby przetwarzania przez dzieci informacji i ich reagowania na bodźce (np. przetwarzanie bodźców sensorycznych i planowanie motoryczne).
Drugie podejście koncentrowało się na pracy nad określonymi umiejętnościami poznawczymi według wytycznych właściwych dla danego wieku. Ponieważ uważano, że dzieci z autyzmem i innymi zaburzeniami rozwojowymi najlepiej uczą się przez powtarzanie, kazano im zapamiętywać określone sekwencje, takie jak: „To jest kwadrat, to jest kółko”. I chociaż dzieci uczone w ten sposób mogły potem odtworzyć dany kształt w konkretnej sytuacji, nie rozumiały jednak do końca, jaki to kształt i co oznacza. Dziecko niemające zaburzeń rozwojowych najczęściej potrafi uogólniać pojęcia, używać terminów kwadratu lub koła w odniesieniu do wielu innych kwadratów i kół, a po pewnym czasie opanować geometrię (Greenspan, Wieder 2014).
Nam udało się wyjść poza ramy tych dwóch wcześniejszych modeli – twierdzą autorzy – Ponieważ, każde dziecko i każda rodzina są inne, mają swoje specyficzne mocne i słabe strony, opracowaliśmy podejście dopasowane do każdego dziecka z osobna i angażujące jego rodzinę w znacznie większym stopniu, niż to bywało w przeszłości. Nasza metoda DIR/Floortime syntetyzuje najbardziej wiarygodne i aktualne informacje na temat tego, jak rozwija się umysł i mózg oraz wyznacza nowe standardy opieki nad dziećmi z autyzmem i innymi zaburzeniami rozwojowymi. Poniżej przedstawiamy trzy podstawowe spostrzeżenia leżące u podstaw naszej pracy z niemowlętami, dziećmi i dorosłymi.
- Język i zdolności poznawcze oraz funkcje społeczne i emocjonalne są zdobywane dzięki związkom, w których zachodzą wymiany nacechowane emocjonalnie.
Wiemy, że umysł i mózg rozwijają się najszybciej we wczesnych latach dziecięcych w wyniku interakcji z opiekunami. W tych interakcjach, jak opisaliśmy, wyróżniamy kilka podstawowych cech, takich jak bliskość i bezpieczeństwo, samokontrola, poczucie więzi i nawiązywanie kontaktu, naprzemienna wymiana sygnałów i gestów emocjonalnych, rozwiązywanie problemów, używanie pojęć w sposób znaczący i funkcjonalny, a także myślenie i rozumowanie. Najistotniejsze dla rozwoju mózgu i umysłu są wielokrotne interakcje dające podstawowe poczucie więzi. U dzieci pozbawionych takich więzi (np. w niektórych sierocińcach) występują opóźnienia w rozwoju funkcji językowych i poznawczych, a w najgorszych przypadkach również w rozwoju fizycznym.
Emocje są istotne dla rozwoju nawet na tak zaawansowanych etapach jak umiejętność abstrakcyjnego myślenia. Aby zrozumieć takie pojęcia jak sprawiedliwość, dziecko musi najpierw doświadczyć emocji płynących z bycia traktowanym sprawiedliwie i niesprawiedliwie. Np. danie dziecku jednego ciastka, a komuś z jego rodzeństwa trzech ciastek szybko uczy je, czym jest niesprawiedliwość. Na podstawie takiego doświadczenia może ono później budować pojęcia abstrakcyjne, tworząc kategorie rzeczy sprawiedliwych i niesprawiedliwych.
Język, funkcje poznawcze, koncepcje matematyczne i ilościowe są poznawane w wyniku emocjonalnie znaczących doświadczeń i relacji z innymi. Innymi słowy, emocje są siłą napędową procesu uczenia się. Nauczanie wszystkich dzieci, a szczególnie tych, które mają jakiekolwiek trudności w nauce, wymaga pracy z nimi, uwzględniającej kontekst ich rodziny i środowiska, z jakiego pochodzą, ponieważ to właśnie tam rodzą się ich więzi i emocjonalne interakcje.
- Dzieci różnią się pod względem podstawowych umiejętności przetwarzania bodźców motorycznych i sensorycznych.
Badania przeprowadzone w ostatnich dwóch dziesięcioleci pozwoliły na zidentyfikowanie głównych umiejętności przetwarzania informacji, leżących u podstaw dziecięcych zachowań. Dzieci różnią się pod względem reakcji na dotyk, dźwięk i inne bodźce, przetwarzania dźwięków i umiejętności językowych, sposobu przetwarzania bodźców wzrokowo-przestrzennych oraz umiejętności planowania i szeregowania motorycznego. W przypadku ostatniej z tych umiejętności niektóre dzieci potrafią jedynie wykonywać powtarzalne, jednostopniowe czynności, takie jak uderzanie zabawką o podłogę, albo dwustopniowe czynności, takie jak wsadzenie samochodziku do garażu i wyjmowanie go stamtąd. Inne potrafią wyjąć samochodzik z garażu, udawać, że jadą nim do domu babci, urządzić tam poczęstunek, a potem przyjechać z powrotem, zabierając nieco smakołyków dla mamy, która została w domu (czyli przeprowadzać skomplikowane, wielostopniowe operacje myślowe). Wiele dzieci z ASD ma poważne problemy z planowaniem i szeregowaniem motorycznym, co wpływa na większość z ich powtarzalnych zachowań.
Różnice w tym, jak dzieci odbierają bodźce, również można zauważyć wcześnie. Dzieci, które przesadnie reagują na dźwięk lub dotyk , zatykają uszy lub odpychają osoby chcące je połaskotać. Inne pożądają bodźców i domagają się dotyku lub hałasu. Niektóre dzieci mające potrzebę doznań sensorycznych również bardzo szybko osiągają stan przeładowania, a wtedy trudno jest utrzymać z nimi kontakt. Dzieci, które słabo reagują na dotyk, lub dźwięk mogą się zamykać w sobie. W ten sposób biologiczna strona autyzmu manifestuje się nie w postaci jakiegoś ogólnego wzorca, ale poprzez to, jak każde dziecko postrzega i reaguje na różne obrazy, dźwięki, dotyk czy ruch w swoim środowisku oraz przez to, jak planuje wykonywane przez siebie czynności. Praca z dzieckiem, uwzględniająca podstawowe różnice w przetwarzaniu przez nie informacji, może znacząco wpłynąć na zachowanie danego dziecka i pomóc mu w zaadaptowaniu się do szerokiego zakresu umiejętności, zamiast wypracowywać odosobnione umiejętności poznawcze czy zachowania. Ponadto dzięki zrozumieniu jak niepowtarzalny sposób przetwarzania informacji przez dane dziecko wpływa na jego codzienne życie, rodzice i terapeuci mogą dostosować do tego jego środowisko, aby dziecko mogło poszerzać wiedzę. Dziecko nadwrażliwe na dźwięk, które przytłacza klasa pełna różnych osób, może całkiem dobrze się uczyć w cichym kącie sali z jednym z rówieśników. Jednocześnie rodzice, terapeuci zajęciowi i logopedzi mogą pracować nad umacnianiem indywidualnych zdolności przetwarzania informacji przez dane dziecko.
- Osiąganie postępów we wszystkich obszarach rozwoju jest z sobą powiązane.
W przeszłości różne aspekty rozwoju we wczesnym dzieciństwie rozpatrywano oddzielnie. Rozwój motoryki odbywał się według kalendarza, który określał, kiedy dziecko ma siadać, chodzić itd. Kalendarz rozwoju języka przewidywał, kiedy dziecko wyda pierwsze dźwięki, wypowie pierwsze słowa, a potem zdania. W przypadku różnych etapów rozwoju funkcji poznawczych dziecko powinno w określonym czasie umieć szukać przedmiotów w ręku innej osoby lub ustawiać klocki w dany sposób. W trakcie rozwoju społeczno-emocjonalnego dziecko powinno, zgodnie z wytycznymi, zacząć się witać z innymi, bawić się z rówieśnikami i naśladować zachowania.
Dzisiaj wiemy, że ścieżki wczesnego rozwoju są z sobą powiązane. Zamiast oceniać zdolności językowe, motoryczne i społeczno-emocjonalne osobno, należy skupić się na tym, do jakiego stopnia umiejętności te są u danego dziecka zintegrowane, jak poszczególne obszary tworzą wspólną całość.
Opierając się na badaniach przeprowadzonych w ciągu ostatnich dwudziestu lat i na sześciu kluczowych kompetencjach opracowaliśmy mapę rozwoju dla „zespołu funkcji umysłowych” – językowych, poznawczych i emocjonalnych. Zidentyfikowaliśmy konkretne umiejętności przetwarzania informacji motorycznych, językowych i wzrokowo przestrzennych, wspierające każdy z etapów rozwojowych. W ramach takiego zintegrowanego postrzegania rozwoju możemy oceniać stopień rozwoju danego dziecka (Greenspan, Wieder, 2014).
źródło: Stanley I. Greenspan, Serena Wieder „DOTRZEĆ DO DZIECKA Z AUTYZMEM Jak pomóc dzieciom nawiązywać relacje, komunikować się i myśleć Metoda Floortime”, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2014
#arkusz #ASD #Asperger #AspieZaklinaczka #autyzm #czytanie #dostosowanie #edukacja #emocje #IPET #kolorowanie #komunikacja #lekcja #logopedia #metody #MikiLittleAspie #mindfulness #motoryka #mowa #pedagog #percepcja #pozytywnyprzekazwspektrum #premium #program #przedszkolak #przedszkole #rewalidacja #rozwój #scenariusz #scenariusze #sensoryka #SI #sposoby #społeczne #SylwiaBagińska #szkoła #terapia #uczeń #umiejętnościspołeczne #uwaga #uważność #zabawa #zajęcia #ZespółAspergera #ćwiczenia
autyzmwszkole.com 